چالش بغرنجی که اکنون پیش‌روی ترامپ قرار دارد این است که ترامپ هر اقدامی انجام دهد ایران توان انجام یک بازی دراز مدت را با او دارد. حتی اگر در این شرایط نیز ایران راضی به گفتوگو با دولت ترامپ شود نیز هنوز هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه نشست‌های دوجانبه پیشین او با کیم و پوتین نتیجه‌بخش بوده وجود ندارد.
به گزارش گروه بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، نیک رابرتسون، روزنامه‌نگار بخش دیپلماسی سیانان در مطلبی با اشاره به توان ایران برای مقابله با حربه‌های ترامپ نوشت: ترامپ روز دوشنبه در نشست خبری مشترک با نخست‌وزیر ایتالیا از آمادگی خود برای مذاکره بی‌قید و شرط با ایرانی‌ها خبر داد. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز روز سه‌شنبه در دیدار با سفیر جدید انگلیس در تهران یکبار دیگر با تاکید بر غیرقانونی بودن خروج آمریکا از برجام اعلام کرد که اکنون توپ در زمین اروپا است.
به‌نظر می‌رسد که ایران و حسن روحانی مواضعی پراگماتیست را اتخاذ کرده‌اند. برای ایران بهتر است تا برخی از دشمنانش را در کنار خود حفظ کند تا اینکه بخواهد همه را از خود براند.
این آمریکا بود که بر خلاف‌نظر آلمان، فرانسه و بریتانیا از برجام خارج شد.
در مقابل ایران به‌جای پاره کردن برجام و از سرگیری برنامه هسته‌ای خود تنها در رابطه با نصب دوباره سانتریفیوژ‌ها برای غنی‌سازی اورانیوم صحبت به‌میان آورده است، سانتریفیوژ‌هایی که به‌زعم آمریکا می‌تواند برای ساخت بمب هسته‌ای به‌کار برود. مقامات ایرانی تصریح کرده‌اند این بر عهده اعضای اروپایی برجام است که راهکارهای جایگزینی را طراحی کنند، تا ایران با ماندن در برجام به منافع لازم دست یابد؛ به این معنی که پیامدهای مخرب فشارهای اقتصادی در پی تحریم‌های آمریکا بر ایران محدود شود. این مواضع ایران یک تهدید تمام‌عیار است؛ چراکه ترامپ اعلام کرده قرار است آمریکا تحریم‌های ثانویه را علیه شرکت‌های اروپایی که به تجارت با ایران ادامه می‌دهند اعمال کند. البته این اظهارات را نمی‌توان به منزله تعهد ترامپ به تقابل تلقی کرد.
این گزارش می‌افزاید: ایران تلاش می‌کند تا میان دشمنان خود شکاف ایجاد کند. این کاری است که ایرانی‌ها در انجام آن تبحر دارند. جان‌کری، وزیرخارجه سابق آمریکا که در رابطه با توافق هسته‌ای با ایرانی‌ها مذاکره کرد این موضوع را به‌خوبی درک می‌کند. مسیر توافق با ایران بسیار دراز و پر پیچ و خم بود. امتیازاتی که برای این توافق لازم بود نیز در دقایق پایانی و با بی‌میلی میان طرف‌ها رد و بدل شد. سیانان در ادامه مدعی شده است ازآنجاکه ترامپ اظهارات و مواضع با خشم و خصومت اتخاذ می‌کند، مقامات ایران نیز در هنر دو پهلو سخن گفتن استاد هستند. زمانی که ترامپ از راهکارهای دیپلماتیک معادل با توان یک تبر استفاده می‌کند، ایرانی‌ها با استفاده از ریزه‌کاری‌هایی مانند توان کشتن با هزار خراش ریز از او سبقت می‌گیرند. برای مثال ایران از طریق استفاده از نیرو‌های نظامی نزدیک به خود مانند حزب‌الله دست به انجام اقدامات تلافی‌جویانه علیه منافع و متحدان آمریکا نزده است. این محدودیت استراتژیک به استثنای چند اقدام جزئی نوعی اقدام محتاطانه از سوی ایران است.
از سویی نشست‌های دوجانبه ترامپ که اغلب نمایشی و بدون نتیجه خاصی بوده با شخصیت‌های متفاوتی انجام شده‌است. کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی ممکن است که از منظر اقتصادی تحت فشار قرار داشته باشد؛ اما با توجه به خفقانی که در جامعه خود ایجاد کرده است توانسته تا محبوبیت و قدرت زیادی در داخل به‌دست آورد. پوتین روش‌های منحصربه‌فرد خود را دنبال می‌کند و توانسته است با تحت کنترل درآوردن رسانه‌های داخلی محبوبیت خود را حفظ کند و فضای لازم برای برگزاری نوعی نمایش با ترامپ را داشته باشد. در ذهن مقامات ایرانی اکنون این موضوع نقش بسته است در صورتی که ایران یکبار با بدعهدی آمریکا در توافق بین‌المللی مواجه شود، مقصر آمریکا است؛ اما اگر این تجربه بار دیگر تکرار شود دیگر نمی‌توان آمریکا را مقصر دانست. ایران که با امضای برجام با محدودسازی برنامه هسته‌ای و خروج مواد حساس غنی‌سازی از خاکش در ازای برداشته شدن تحریم‌ها موافقت کرد، اکنون چرا باید به سخنان ترامپ یا هر کسی که با او هم‌نظر است، اطمینان کند؟
پاسخی که ترامپ اکنون برای این پرسش دارد آن است که ایرانی‌ها چاره دیگری ندارند؛ چراکه اگر به پای میز مذاکره نیایند رئیس‌جمهوری آمریکا اقتصاد آنها را فلج خواهد کرد. حتی اگر ایرانی‌ها راضی به گفتوگو با دولت ترامپ شوند که البته مواضع اخیر نمایندگان مجلس ایران خلاف آن را اثبات می‌کند، نشانه‌ها حاکی از آن است که این نشست‌های اخیر ترامپ تنها یک مراسم دست دادن بوده است. اکنون توافق مختصر چهاربندی که میان واشنگتن و پیونگ‌یانگ حاصل شد نیز درحال فروپاشی است. به‌نظر می‌رسد مقامات کره‌شمالی با تاکید بر اینکه ترامپ درحال زورگویی به آنهاست درحال نقض توافق هستند. در مورد دیدار با پوتین نیز ترامپ به نتیجه دلخواهی که با انجام این نشست به‌دنبال دستیابی به آن بود، نرسیده است. در این شرایط به‌نظر می‌رسد که ترامپ برای دیدار دوجانبه با حسن روحانی باید ابتدا یک دیدار دیگر را با پوتین داشته باشد.
رسانه آمریکایی «اسلیت» در تحلیلی به قلم ایلان گولدنبرگ، به تحلیل آینده تنش میان ایران و آمریکا پرداخت و این موضوع را در دو سناریو مورد بررسی قرارداد. همزمان شبکه خبری «سیانان» هم در گزارشی تحلیلی به بررسی پیشنهاد اخیر ترامپ برای مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران پرداخت و نوشت که ایران تلاش می‌کند تا در میان دشمنان خود شکاف ایجاد کند و این موضوعی است که ایرانی‌ها در آن تبحر دارند. «سیانان» همچنین تاکید کرد که تهران توانایی بازی درازمدت در برابر آمریکا را دارد.
چه‌کسی می‌داند زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا پیام توییتری تهدیدآمیز را خطاب به حسن روحانی همتای ایرانی خود منتشر کرد، چه در ذهن او می‌گذشت. شاید حتی خود ترامپ نیز این موضوع را نداند. احتمال دارد که ترامپ خیال تغییر رژیم را در ایران داشته باشد، یا در نظر دارد بازی شطرنجی را که با کره‌شمالی انجام داد تکرارکند؛ ایجاد یک بحران در مرحله نخست توسط خود او و سپس برگزاری یک نشست نمایشی تا بتواند در قامت یک دولتمرد برجسته ظاهر شود. ممکن است هر یک از این سناریوها رخ بدهد که البته در هر دو صورت آمریکا را در شرایط بدتری نسبت به حالتی قرار می‌دهد که در برجام باقی می‌ماند. به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد» ایلان گولدنبرگ، مدیربرنامه خاورمیانه مرکز امنیت آمریکای نوین در مطلبی با طرح سناریو‌های محتمل ترامپ در قبال ایران در پایگاه خبری «اسلیت» نوشت: «مسیری که احتمالا ترامپ در پیش خواهد گرفت به‌سوی تقابل (نظامی) است. سیاست‌های ایران به ترامپ این اجازه را نمی‌دهد که با ایران به مصالحه دست یابد حتی اگر این هدفی باشد که مدنظر ترامپ است. حسن روحانی توافق‌هسته‌ای ایران را نقطه کانونی ریاست‌جمهوری خود قرارداد و از زمان خروج آمریکا از برجام او هدف انتقادات از سوی مخالفان توافق هسته‌ای با آمریکا قرارگرفته است. اگر او تصمیم بگیرد تا با فردی که از برجام خارج شده و تحریم‌های هسته‌ای را علیه کشورش بازگردانده است دیدار کند، تحت شدیدترین انتقادات قرار خواهد گرفت.»
مقامات دولت ترامپ نیز انگیزه‌های کم‌رنگ‌تری را برای برگزاری یک نشست میان مقامات عالی‌رتبه با ایران مانند آنچه در کره‌شمالی رخ داد، دارند زیرا جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، مایک پمپئو وزیرخارجه و مایک پنس معاون ترامپ به‌نظر می‌رسد که همگی به‌دنبال تغییر رژیم ایران از طریق اقدامات نرم هستند. این گزینه قطعا از ورود به جنگ با ایران که نزد افکار عمومی آمریکا جایگاهی ندارد، مناسب‌تر است. یکی دیگر از موانع اصلی در مسیر مصالحه ایران و آمریکا، شرکای منطقه‌ای واشنگتن هستند. در رابطه با کره‌شمالی، سئول برای کاهش تنش‌ها با همسایه شمالی خود و دستیابی به یک رهیافت دیپلماتیک تلاش‌های مستمری را انجام داد. مقامات کره‌جنوبی نقش حیاتی را با اعلام پیشنهاد نشست مشترک به ترامپ ایفا کردند اما اسرائیل و عربستان سعودی قرار نیست چنین اقدامی را انجام دهند. نتانیاهو و محمد بن‌سلمان هرچه در توان دارند به‌کار می‌بندند تا از تکرار صحنه‌ای که میان ترامپ و کیم در سنگاپور شاهد بودیم، ممانعت کنند.
از سوی دیگر نبود یک ائتلاف بین‌المللی در جهت فشار اقتصادی بر ایران شرایط را دشوار می‌کند. با توجه به اینکه شرکای اروپایی واشنگتن، روسیه و چین همگی مخالفت شدید خود را با خروج آمریکا از برجام اعلام کردند و اکنون نیز به‌دنبال راهکارهای جایگزین در گفتوگو با ایران برای محدودسازی پیامدهای تحریم‌های آمریکاهستند، تلاش‌ها برای منزوی ساختن تهران نخ‌نما شده است. بنابراین ایران تا زمانی که بتواند همکاری با اعضای باقیمانده در برجام را در اولویت قرار می‌دهد که این مساله باعث افزایش شکاف میان آمریکا و متحدانش خواهد شد. اما یک گزینه دیگر هم وجود دارد که در آن رئیس‌جمهور ترامپ رویای نشستی عالی‌رتبه با حسن روحانی یا حتی مهم‌تر از آن، مقام معظم رهبری را در سر بپروراند. چنین گزینه‌ای با روحیات ترامپ که دوست دارد نقش شومن را ایفا کند، همخوانی دارد و احتمالا نتیجه آن هم خوشایندتر از آنچه تصور می‌شود، خواهد بود.
تحقق چنین رویایی توسط رهبر خارجی محبوب ترامپ یعنی ولادیمیر پوتین ممکن می‌شود. شاید پرسش اصلی این باشد که آیا پوتین می‌تواند نظر طرف ایرانی را به چنین دیداری جلب کند یا خیر؟ ممکن است پوتین ترامپ را مانند کره‌شمالی، وادار سازد تا بدون اینکه در مقابل چیزی بگیرد، امتیازاتی به ایران بدهد. اگر مذاکرات ایران با دیگر امضاکنندگان برجام برای تسهیل تحریم‌ها شکست بخورد، چنین نشستی می‌تواند ترغیب‌کننده باشد. در چنین سناریویی، برنده اصلی روسیه خواهد بود. ترامپ عکس بزرگش از نشست را قاب خواهد کرد و روابط تهران - واشنگتن به پیش از کنار کشیدن آمریکا از برجام بازخواهد گشت. در بهترین حالت، این جایی است که آمریکا دو ماه پس از اقدام احمقانه رئیس‌جمهوری در آشفته ساختن روابط با ایران به آن رسیده است. اما باتوجه به اینکه سناریوی محتمل این است که ترامپ به استراتژی بی‌فایده خود در تلاش برای تغییر نظام در ایران ادامه دهد و آمریکا را منزوی سازد و ایران هم برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد، شاید بهتر باشد روسیه به پیروزی بزرگ خود دست یابد و نشستی بین سران ایران و ایالات‌متحده را زمینه‌سازی کند. هیچ‌یک از این احتمالات برای ایالات‌متحده خوشایند نیستند و همه اینها نتیجه اقدامات رئیس‌جمهوری هستند که بیش از امنیت ملی آمریکا به‌دنبال ایجاد وجهه برای خودش است.
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
چهارشنبه 20,نوامبر,2024